Materiały uzupełniające 4.12 Główki nut
Niniejszy temat obejmuje tylko pisanie na instrumenty perkusyjne niemelodyczne. Pisanie na melodyczne instrumenty perkusyjne jest bardzo podobne do pisania na inne instrumenty, więc nie wymaga żadnej specjalnej wiedzy.
Perkusyjne sekcje i instrumenty rytmiczne mogą być notowane na różne sposoby, w zależności od charakteru muzyki i zespołu, dla którego jest pisana. Na przykład, w muzyce rockowej, jazzowej i komercyjnej, różne wysokości i główki nut są używane do notowania różnych instrumentów niemelodycznych na tej samej pięciolinii; jest to zwykle nazywane zestawem perkusyjnym.
W nutach dla orkiestry, zespołu, zespołu perkusyjnego lub korpusu perkusyjnego istnieją dalsze możliwości:
- każdy instrument (lub zestaw instrumentów) może mieć inną pięciolinię (np. talerz, bęben basowy, trójkąt); lub
- używana jest tylko jedna pięciolinia, z tekstem pokazującym, gdzie wykonawcy zmieniają jeden instrument na drugi; lub
- każdy perkusista ma własną pięciolinię lub zestaw pięciolinii; jest to przydatne do tworzenia oddzielnych partii dla poszczególnych perkusistów.
Sibelius ma wbudowane wszystkie najpopularniejsze instrumenty perkusyjne i ułatwia ich notację.
Niemelodyczne instrumenty perkusyjne
Każdy instrument perkusyjny wbudowany w program Sibelius ma własną mapę perkusji, co oznacza listę powiązań między każdym używanym dźwiękiem perkusyjnym (np. cowbell, bęben basowy) a pozycją na pięciolinii i typem główki nut (np. normalna, X, romb) używanym do jego zapisu.
Dla większości niemelodycznych instrumentów perkusyjnych mapa perkusji jest bardzo prosta. Na przykład, instrumenty perkusyjne, które używają jednoliniowych pięciolinii, są zazwyczaj skonfigurowane tak, aby generować pożądany dźwięk po umieszczeniu normalnej, X lub główki w kształcie rombu na samej linii pięciolinii.
Niektóre instrumenty perkusyjne są jednak bardziej złożone i mają więcej pięciolinii oraz więcej główek nut. Na przykład zestaw perkusyjny, werbel marszowy, bęben basowy i instrumenty talerzowe używają pięciolinii, a różne główki nut w różnych pozycjach na pięciolinii generują różne dźwięki.
Ponieważ w Sibeliusie wbudowane są dziesiątki niemelodycznych instrumentów perkusyjnych, niepraktyczne jest szczegółowe opisywanie konkretnych map perkusji używanych przez każdy instrument. Tak więc, aby spojrzeć na mapę perkusji dla konkretnego instrumentu:
- Wybierz takt w danym instrumencie, jeśli już używasz go w partyturze.
- Wybierz Home > Instruments > Edit Instruments.
- Jeśli wybrałeś nutę lub takt, zobaczysz, że instrument jest zaznaczony. Jeśli nie jest
wybrany, wybierz go z listy Instruments in family (Instrumenty w rodzinie). - Kliknij Edit Instrument (Edytuj instrument); jeśli pojawi się monit, że edycja tego instrumentu zmieni partyturę, kliknij Yes.
- Teraz kliknij Edit Staff Type i wybierz stronę Percussion.
- Obszar w górnej części okna dialogowego pokazuje, które główki nut są zmapowane; aby zobaczyć, który dźwięk jest przypisany do danej główki nuty, wybierz ją i spójrz na odczyt brzmienia poniżej – Sound. W tym miejscu można również zobaczyć, który klawisz na klawiaturze MIDI należy zagrać, aby wprowadzić tę nutę – patrz Wprowadzanie nut dla perkusji niemelodycznej.
Aby uzyskać więcej informacji na temat tego okna dialogowego oraz edytowania istniejących instrumentów perkusyjnych i definiowania własnych 2.6 Edycja instrumentów (tylko Sibelius Ultimate).
Notacja zestawów perkusyjnych jest jednak na tyle ustandaryzowana, że możemy przyjrzeć się jej szczegółowo – czytaj dalej.
Zapis zestawu perkusyjnego
Aby utworzyć zestaw perkusyjny w programie Sibelius, wybierz kolejno opcje Home > Instruments > Add or Remove (skrót I), a następnie wybierz opcję Drum Set lub Drum Kit (które są identyczne poza nazwą).
Instrumenty Drum Set i Drum Kit używają systemu notacji opartego na zaleceniach Percussive Arts Society (w książce Normana Weinberga, Guide To Standardized Drumset Notation), w następujący sposób:
Wprowadzanie nut dla zestawu perkusyjnego
Podczas wprowadzania nut do pięciolinii perkusyjnych można użyć dowolnej metody wprowadzania danych w programie Sibelius, ale jeśli instrument perkusyjny używa różnych typów główek nut, szybciej jest użyć wprowadzania step-time lub Flexi-time niż myszy lub wprowadzania alfabetycznego.
Rozważmy poniższy prosty przykład dla stopy i werbla z otwartymi i zamkniętymi hi-hatami na zwykłym zestawie perkusyjnym:
Ćwierćnuty są w głosie 2 (Voice 2) i używają domyślnej główki nutowej, a ósemki i szesnastki są w głosie 1 i używają główek nut X. (Jeśli nie użyjesz główki nut, nuty nie będą odtwarzane jako hi-haty).
W przypadku wprowadzania tych nut za pomocą myszy lub wprowadzania alfabetycznego, po ich wprowadzeniu należy zmienić nuty głosu 1, aby używały główki nut X:
- Wybierz takty, w których chcesz zmienić główki nut (2.1 Tworzenie zaznaczeń)
- Przefiltruj określony głos, np. Home > Selection > Filters > Voice 1, co jest tym, czego chcemy w powyższym przykładzie, lub przefiltruj określoną wysokość dźwięku, którą chcesz zmienić, używając Home > Selection > Advanced. Filtr wysokości dźwięku traktuje klucze perkusyjne jako klucze wiolinowe, więc:
- W 1-liniowych pięcioliniach, wysokość pojedynczej linii pięciolinii wynosi B4 (ponieważ linia ta odpowiada środkowej linii pięciolinii).
- W 2-liniowych pięcioliniach wysokość dźwięku wynosi (od dołu do góry) G4 i D5.
- W 3-liniowych pięcioliniach, wysokości dźwięków to E4, B4 i F5
- W 4-liniowych pięcioliniach, wysokości dźwięków to F4, A4, C5 i E5
- W pięcioliniach perkusyjnych środkowa linia to B4.
Aby dowiedzieć się więcej o korzystaniu z funkcji filtrowania Sibeliusa patrz –2.9 Filtrowanie i wyszukiwanie - Zmień nagłówek nut, wpisując Alt+Shift+n lub Option+Shift+n, gdzie n jest liczbą na klawiaturze głównej (nie numerycznej); w powyższym przykładzie musimy wpisać Alt+Shift+1 lub Option+Shift+1. Alternatywnie, można wybrać główkę nut z menu w panelu Notes w oknie Inspector (4.12 Główki nut).
Jeśli jednak nuty są wprowadzane za pomocą klawiatury MIDI w step-time lub Flexi-time, program Sibelius automatycznie mapuje wysokość nut granych na klawiaturze MIDI na odpowiednią wysokość, a także wybiera odpowiednią główkę nut (i artykulację, jeśli została określona). W przypadku zagrania wysokości dźwięku, dla której istnieje więcej niż jedna główka nut zmapowana w typie nut, program Sibelius wybierze pierwszą główkę nut wymienioną na mapie perkusji.
Można wybrać, czy mają być używane mapowania wysokości dźwięku określone przez sam instrument, czy wysokości dźwięku używane przez konkretne urządzenie MIDI (np. klawiaturę lub moduł dźwiękowy). Określa to opcja w sekcji Percussion Staves na stronie Step-time and Flexi-time w menu File > Preferences.
Domyślnie Sibelius jest ustawiony na The instrument, co oznacza, że oczekuje grania wysokości dźwięków ustawionych w definicji instrumentu. Przy tym ustawieniu pięciolinia jest traktowana jako środkowa linia pięciolinii (tj. wysokość dźwięku B4 -„H4”), dwulinia to druga i czwarta linia (tj. wysokości dźwięków G4 i D5), trzylinia to pierwsza, trzecia i piąta linia (tj. wysokości dźwięków E4, B4 i F5), a czterolinia to pola (F4, A4, C5 i E5). Stąd nuta na linii 1-liniowej może być wprowadzona poprzez zagranie B powyżej środkowego C.
Jeśli wolisz zagrać klawisz na klawiaturze MIDI, który odpowiada żądanemu dźwiękowi, ustaw opcję Percussion Staves na The MIDI device’s drum map. Usłyszysz prawidłowy dźwięk podczas jego wprowadzania, a program Sibelius automatycznie przetłumaczy graną wysokość dźwięku na pięciolinię zestawu perkusyjnego.
Odtwarzanie perkusji niemelodycznej
W partyturach orkiestrowych często stosuje się jednoliniową pięciolinię dla każdego używanego instrumentu perkusyjnego, na przykład w ten sposób:
Szeroka gama poszczególnych instrumentów perkusyjnych jest dostępna w oknie dialogowym Home> Instruments > Add or Remove. Na przykład, aby zanotować bęben basowy, talerze i trójkąt w partyturze:
- W oknie dialogowym Home > Instruments > Add or Remove wybierz rodzinę Percussion/Drums i dodaj instrumenty Cymbals, Triangle i Bass drum.
- Kliknij OK, a instrumenty zostaną dodane do partytury.
Wszystkie te instrumenty są odtwarzane automatycznie z prawidłowym brzmieniem. Zwróć uwagę, że laski na 1-liniowych pięcioliniach są skierowane w górę.
Tworzenie własnej mapy perkusyjnej
Jeśli chcesz napisać wiele instrumentów perkusyjnych na tej samej pięciolinii, używając brzmień, główek nut lub pozycji pięciolinii, które nie są zdefiniowane w żadnym z wbudowanych instrumentów, musisz utworzyć własny instrument z własną mapą perkusji.
Na przykład, jeśli chcesz napisać:
- Otwórz Edit Instruments, klikając przycisk uruchamiania okna dialogowego w grupie Home > Instruments.
- Z grupy Common instruments wybierz rodzinę Percussion and Drums, a następnie wybierz Drum set (basic) z listy Instruments in family. (Tak naprawdę nie ma znaczenia, który instrument wybierzesz, ponieważ i tak za chwilę będziemy go edytować, ale wybierzemy ten, ponieważ ma odpowiednią liczbę linii pięciolinii i niezbyt wiele istniejących główek nut na mapie perkusji).
- Kliknij New Instrument i odpowiedz Yes na pytanie, czy chcesz utworzyć nowy instrument na podstawie tego.
- Zmień nazwę w oknach dialogowych na coś w rodzaju Bęben basowy, Talerz, Trójkąt, aby móc go później znaleźć.
- Zmień pełną nazwę w partyturze na coś w rodzaju Bęben basowy\n\Cymbały\n\Trójkąt (\n\ mówi Sibeliusowi, aby umieścił następne słowo w nowej linii).
- Kliknij Edit Staff Type i przejdź do zakładki Percussion w wyświetlonym oknie dialogowym.
- W naszym przykładzie potrzebujemy tylko trzech nut na pięciolinii, które zostaną zmapowane do konkretnych dźwięków: użyjemy górnej linii dla trójkąta, środkowej linii dla talerzy i dolnej linii dla bębna basowego, zaznaczymy pozostałe niechciane nuty i klikniemy przycisk Delete, aby je usunąć.
- Dla każdej z pozostałych nut, zaznacz główkę nuty, a następnie wybierz odpowiednie brzmienie z rozwijanego menu Sound.
- Możesz także chcieć zmienić główkę nut dla konkretnego instrumentu, a nawet określić
inne brzmienie, gdy dana artykulacja jest używana z główką nut, ale nie jest to konieczne. - Po ustawieniu brzmień kliknij przycisk OK, aby potwierdzić zmiany w typie nut.
- Kliknij OK, aby potwierdzić zmiany w nowym instrumencie.
- Upewnij się, że nowy instrument Bęben basowy, Talerz, Trójkąt znajduje się w zestawie Common instruments: przenieś go do listy Instruments in family z listy Instruments not in ensemble, klikając Add to Family, a następnie kliknij Close, aby zamknąć okno Edit Instruments.
- Teraz wybierz Home > Instruments > Add or Remove, wybierz nowy instrument z listy i kliknij Add to Score, aby go utworzyć, a następnie kliknij OK.
- Wprowadź nuty na pięciolinii, używając trzech nut zdefiniowanych w typie pięciolinii; możesz użyć głosów, jeśli chcesz – 3.15 Voices (głosy).
Pojedyncza pięciolinia dla każdego wykonawcy
Jeśli partytura wymaga więcej niż jednego perkusisty lub jeśli oczekuje się, że jeden perkusista będzie zmieniał instrumenty, warto zanotować wszystkie instrumenty perkusyjne na jednej pięciolinii, z tekstem wskazującym miejsce zmiany. W programie Sibelius odbywa się to za pomocą zmian instrumentów – 2.4 Instrumenty.
Istnieje wiele predefiniowanych instrumentów perkusyjnych skonfigurowanych z odpowiednimi dźwiękami; np. instrument Cymbal [1 line] gra z brzmieniem talerza. W razie potrzeby można oczywiście tworzyć nowe instrumenty perkusyjne.
Symbole perkusyjne
Sibelius zawiera wiele przydatnych symboli, które graficznie przedstawiają instrumenty, rodzaje pałek i różne inne techniki gry dla szerokiej gamy instrumentów perkusyjnych. Aby dodać taki symbol do partytury, wybierz polecenie Notations > Symbols > Symbol (skrót Z) i kliknij żądany symbol spośród instrumentów perkusyjnych, pałek i technik gry.
Usuwanie ramek z symboli pałek perkusyjnych
Program Sibelius umożliwia usunięcie ramek wokół symboli pałek perkusyjnych:
- Otwórz Edit Symbols, klikając przycisk uruchamiania okna dialogowego w grupie Notations > Symbols.
- Kliknij w symbol pustego pola po prawej stronie pierwszego rzędu pałek.
- Kliknij Edit, wpisz 0 w polu Number, a następnie kliknij OK.
Buzz rolls (Z na laskach)
Sibelius umożliwia dodanie symbolu buzz roll do dowolnej nuty lub akordu. Wybierz trzeci układ klawiatury (skrót klawiszowy F9) i naciśnij klawisz 6 z Keypada. Aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje na temat buzz rolls patrz –4.28 Tremolo.
Gesty wprowadzania i edycji nut dla instrumentów perkusyjnych przy użyciu Keypada
Sibelius umożliwia zmianę główek nut podczas wprowadzania nut na pięciolinii instrumentów perkusyjnych za pomocą klawiatury. Podczas wprowadzania nut na pięciolinii perkusyjnej z klawiatury numerycznej (Keypada), przeciągnij w pionie, aby przełączać się między wszystkimi zdefiniowanymi mapowaniami nut, typami główek nut i artykulacjami. Podczas przeciągania program Sibelius odtwarza różne próbki, które pasują do zmieniającego się zapisu perkusyjnego. Korzystając z tej metody, użytkownik nie może wykraczać poza zdefiniowane mapowania nut, a także jest ograniczony do główek nut i artykulacji zdefiniowanych w szablonie dla każdego instrumentu.
Aby wprowadzić nuty na pięciolinii perkusyjnej i przełączać się między zdefiniowanymi mapowaniami nut, główkami nut i artykulacjami (jeśli istnieją):
- Kliknij w miejscu na pięciolinii instrumentu perkusyjnego, w którym chcesz wprowadzić nutę.
- Na keypadzie kliknij żądaną wartość rytmiczną (np. ćwierćnutę) i przeciągnij pionowo (w górę lub w dół). Podczas przeciągania w górę lub w dół, cień nuty przechodzi cyklicznie przez zdefiniowane
mapowania, główki nut i artykulacje. - Zwolnij, aby wprowadzić nutę.
Narzędzie Pitch Correction umożliwia zmianę wybranych nut instrumentów perkusyjnych za pomocą pionowych i poziomych gestów przeciągania. Aby przełączać się między zdefiniowanymi mapowaniami nut, główkami nut i artykulacjami dla wybranej nuty perkusyjnej, kliknij i przeciągnij pionowo narzędzie Pitch Correction na keypadzie.
Aby przełączać się między główkami nut, które niekoniecznie są zdefiniowane jako część szablonu dla wybranej nuty perkusyjnej, naciśnij klawisz Option (Mac) lub Alt (Windows) podczas przeciągania w poziomie narzędzia Pitch Correction na keypadzie.
Aby zachować bieżącą główkę nuty dla wybranej nuty perkusyjnej i zmienić zmapowaną nutę, naciśnij Option (Mac) lub Alt (Windows) podczas przeciągania w pionie na narzędziu Pitch Correction na keypadzie.
Chcesz wiedzieć więcej? zapraszamy do zakupu polskiego podręcznika dla programu Sibelius- kliknij tutaj.
Jeśli kupisz program Sibelius lub uaktualnienie dla programu Sibelius, to polski podręcznik dla programu Sibelius otrzymasz za darmo! Program Sibelius oraz polski podręcznik można kupić w naszym sklepie internetowym www.audiofactory.pl