
„Podziały nieregularne – Tuplets” to rytmy takie jak triole, które są grane z ułamkiem ich normalnej wartości. W niektórych programach muzycznych można spotkać się z terminem N-tole (duole, triole, kwartole itd.)
Szybkie tworzenie podziałów nieregularnych
- Wprowadź lub wybierz pierwszą nutę (tylko) podziału, która musi mieć wartość jednostki podziału (patrz poniżej).
Na przykład, jeśli chcesz uzyskać triolę o całkowitej wartości półnuty, pierwszą wprowadzoną nutą musi być ćwierćnuta. - Wpisz Control+3 lub Command+3 dla trioli lub Control+2-9 lub Command+2-9 dla podziału od od duoli do nonoli.
- Pojawi się podział z prawidłową liczbą pauz. Dodaj pozostałe nuty w normalny sposób.
Podziały z pojedynczą liczbą
Najprostszym przypadkiem jest triola; 3 nad podziałem oznacza 3 ćwierćnuty, skompresowane do czasu trwania 2 ćwierćnut. Ćwierćnuta jest w tym przypadku „jednostką” podziału.
Tam, gdzie używane są liczby inne niż 3, istnieje tendencja do rozbijania na kolejną najniższą potęgę 2 jednostek – tak więc 5 oznacza 5 w czasie 4, 15 oznacza 15 w czasie 8 itd. Wyjątkami od tej reguły są 2 i 4, które zwykle oznaczają 2 w czasie 3 i 4 w czasie 6.
Kiedy triole są często używane, 3 jest często zapisywane nad kilkoma pierwszymi i opuszczane po nich. Jeśli cała partytura jest napisana w ten sposób, prawdopodobnie powinieneś użyć innego metrum!
Podział ma format i opcje nawiasów ustawione ostatnio w oknie dialogowym Note Input > Triplet > Other
Tworzenie wielu podziałów nieregularnych pod rząd
Można szybko wprowadzić sekwencję podziałów nieregularnych: podczas wprowadzania pierwszego podziału w sekwencji, wciśnij skrót Alt+Shift+K lub Option+Shift+K, a bieżący numer podziału (np. 3 dla trioli) pojawi się nad znacznikiem wprowadzania nut, a wszelkie kolejne dodawane nuty będą automatycznie tworzyć nowe podziały w razie potrzeby.
Powolne tworzenie podziałów nieregularnych
- Wprowadź lub wybierz pierwszą nutę (tylko) podziału, która musi mieć wartość jednostki podziału.
- Wybierz Note Input > Triplet > Other.
- Wpisz dowolną liczbę lub proporcję, tak złożoną jak chcesz (np. 13 lub 99:64).
- Kliknij Number, aby wpisać pojedynczą liczbę (lub pierwszą liczbę proporcji), Ratio, aby wpisać proporcję (np. 5:3), Ratio+note, aby wpisać np. 5:3*, i None, aby nie wpisać żadnej liczby.
- Domyślnie Sibelius tworzy podziały z włączoną funkcją Auto Bracket – oznacza to, że klamra podziału zniknie, jeśli istnieje belka łącząca dokładnie te same nuty, które łączy klamra, i jeśli podział znajduje się na końcu połączonych belką nut. Jeśli chcesz wyraźnie określić, że podział powinien lub nie być zapisany z klamrą, wybierz jedną z pozostałych opcji.
- Czas trwania podziałów jest domyślnie ustawiony na Extend to last note in tuplet (Rozciągnij do ostatniej nuty w podziale), co oznacza, że prawy koniec klamry podziału (jeśli jest pokazany) zostanie umieszczony tuż na prawo od laski, jeśli znajduje się na końcu laski, lub wyrównany z prawą krawędzią główki nuty, jeśli znajduje się na końcu główki nuty. Jeśli chcesz, aby klamra podziału rozciągała się dalej, wybierz opcję Extend to first note after tuplet (Rozciągnij do pierwszej nuty po podziale).
- Kliknij OK; pojawi się podział i będziesz mógł(a) normalnie wprowadzać pozostałe nuty.

Edycja podziałów
Do edycji istniejących podziałów służy szereg wtyczek – 3.23 Wtyczki Tuplets (Podziały nieregularne) (tylko Sibelius Ultimate).
Kopiowanie podziałów
Można wybrać klamrę lub numer i skopiować go do innej nuty, aby przekształcić tę nutę w podział.
Można też oczywiście kopiować fragmenty zawierające podziały. Jedyną rzeczą, której nie można skopiować, jest część podziału, taka jak tylko pierwsza nuta w podziale, ponieważ spowodowałoby to powstanie fragmentu rytmu fraktalnego, który nie miałby większego sensu. Jeśli pojawi się nieoczekiwane ostrzeżenie, że kopiujesz część podziału, upewnij się, że zaznaczyłeś(aś) numer podziału lub klamrę, a także nuty w niej zawarte.
Usuwanie podziałów
Aby usunąć podział, wybierz jej numer lub klamrę i naciśnij klawisz Delete. Spowoduje to usunięcie nie tylko numeru i klamry, ale także nut. Wynika to z faktu, że bez podziału nuty nie sumowałyby się.
Ustawianie wartości jednostki
Czasami pierwsza nuta podziału nie jest taka sama jak wartość jednostki: na przykład triole o wartości trzech ćwierćnut mogą zaczynać się od ósemki. W takim przypadku należy wprowadzić pierwszą nutę z żądaną wartością jednostki (tutaj ćwierćnuta), aby Sibelius wiedział, jak długo trwa rytm, następnie wprowadzić podział i na końcu zmienić wartość nuty pierwszej nuty.
Specjalne podziały nieregularne
Istnieją przypadki, w których można zapisać podział z pojedynczą cyfrą, która oznacza coś innego niż to, co zwykle oznacza; na przykład w 6/8 można zobaczyć to:

W rzeczywistości jest to podział o proporcjach 7:6. Aby to uzyskać, użyj okna dialogowego Note Input > Triplet > Other, wpisz 7:6 (aby powiedzieć Sibeliusowi, czym naprawdę jest podział) i ustaw Format na Number (co mówi Sibeliusowi, aby zapisywał tylko 7 w partyturze).
Niektórzy kompozytorzy piszą 7 oznaczające 7:8 i 15 oznaczające 15:16, ponieważ w ten sposób wartości nut są znacznie bliższe temu, jak brzmią, niż w standardowym zapisie, więc aby to napisać, należy wybrać Ratio (powiedzmy) 7:8 i ustawić Format na Number.
Klamry podziałów nieregularnych
Klamra jest często umieszczana nad nutami w podziale. Numer był kiedyś zapisywany powyżej lub poniżej klamry, ale aby zaoszczędzić miejsce, obecnie jest on umieszczany w luce w środku nawiasu.
W starszych partyturach często można znaleźć łuk zamiast klamry, nawet jeśli nuty nie mają być grane płynnie; obecnie łuk jest używany tylko wtedy, gdy zastosowanie łuku przy wykonaniu jest wyraźnie zamierzone.
Kilku kompozytorów, takich jak Britten i Holloway, pisało samą klamrę, aby oznaczyć triolę.
We współczesnych partyturach klamry podziałów są często przedłużane w prawo, prawie do początku nuty/pauzy następującego po podziale. Wygląda to czyściej, gdy notujemy, powiedzmy, jednoczesne triole ćwierćnutowe i sekstole ósemkowe, ponieważ oznacza to, że wszystkie klamry kończą się w tym samym miejscu.
Przesuwanie podziałów nieregularnych
Sibelius decyduje, czy podział powinien znajdować się powyżej czy poniżej nut i pod jakim kątem. Numery podziałów i klamry są domyślnie umieszczane nad nutami, chyba że wszystkie laski nut podziału są skierowane w dół lub jeśli implikowana belka obejmująca nuty podziału wymusiłaby skierowanie Lasek w dół.
Podziały są „magnetyczne” – czyli automatycznie pozycjonowane – podobnie jak łuki. Numer podziału i klamra przesuwają się automatycznie, aby uniknąć kolizji z nutami na obu końcach podziału i artykulacji zapisanej dla jego nut. W przypadku transpozycji nut, numer i klamra przesuwają się automatycznie, aby nie kolidowały z nutami.
Jeśli nie zgadzasz się z domyślnym umiejscowieniem podziału w programie Sibelius, możesz przerzucić ją na drugą stronę nut, zaznaczając numer (lub klamrę) i wybierając kolejno Home > Edit > Flip (skrót X).
Możesz także przesunąć cały podział w górę i w dół, przeciągając numer (lub środek klamry, jeśli nie ma numeru) lub używając klawiszy strzałek. Nie powinieneś(aś) próbować przeciągać podziału na drugą stronę nut – zamiast tego użyj Home > Edit > Flip.
Kąt klamry i numeru można dostosować, przesuwając jego dowolną końcówkę.
Aby przywrócić domyślne położenie podziału po jego przesunięciu, zaznacz go i wybierz polecenie Appearance > Design and Position > Reset Position (skrót klawiszowy Control+Shift+P lub Command+Shift+P).
Zagnieżdżone podziały nieregularne

Zagnieżdżone podziały (czyli podziały w podziałach) są uwielbiane przez kompozytorów takich jak Brian Ferneyhough i mogą być nieco trudne do odczytania. Sibelius automatycznie notuje zagnieżdżone podziały o dowolnej głębokości i złożoności.
Wprowadzanie zagnieżdżonych podziałów odbywa się tak samo, jak zwykłych, ale najpierw należy wprowadzić najbardziej zewnętrzny (tj. najszerszy) podział, a następnie przechodzić w głąb.
Ukryte podziały nieregularne
„Ukryte” podziały można tworzyć poprzez ukrycie klamry i numeru (2.10 Ukrywanie obiektów) lub poprzez wyłączenie klamry i numeru w oknie dialogowym Note Input > Triplet > Other podczas ich tworzenia. Sprawia to, że nuty są rozmieszczone w innej proporcji niż na innych pięcioliniach w partyturze, bez żadnych innych wskazówek, że podział nieregularny był obecny. Jest to przydatne w przypadku szybkich przebiegów i innych przykładów „swobodnego rytmu”, w których notowanie dokładnego rytmu w partyturze byłoby żmudne. Można jej również używać do zapisywania mieszanych oznaczeń metrum, takich jak 4/4 z 6/8.
Zmiana wyglądu podziałów nieregularnych znajdujących się już w utworze
Jeśli po utworzeniu pewnej liczby podziałów zdecydujesz, że chcesz zmienić sposób ich drukowania, możesz to zrobić za pomocą filtrów i Inspektora.
Na przykład, aby ukryć klamry i numery już znajdujących się w utworze:
- Wybierz Home > Select > Filters > Tuplets.
- Wszystkie klamry i numery podziałów w utworze zostaną teraz zaznaczone:
- Aby ukryć wszystkie klamry i numery podziałów, wybierz Home > Edit > Hide or Show (skrót klawiszowy Control+Shift+H lub Command+Shift+H).
- Aby zmienić wygląd podziału, użyj opcji w panelu Notes Inspektora. Wszystkie opcje dostępne w oknie dialogowym Note Input > Triplet > Other, dotyczące wyglądu cyfr i klamer oraz zasięgu klamer, są również dostępne tutaj.
Filtry to niezwykle potężny sposób na zmianę wielu obiektów w wyniku za pomocą jednej operacji – 2.9 Filtry i wyszukiwanie.
Proporcje podziałów nieregularnych
W nowoczesnej notacji można pisać rzeczy takie jak 5:4, co oznacza „5 w czasie 4”. Można tego użyć, aby uczynić proste podziały bardziej czytelnymi – np. pisząc 3:2 dla trioli – lub określić bardziej nietypowe rytmy, takie jak 5:3. Druga liczba musi być większa niż połowa i mniejsza niż dwukrotność pierwszej liczby.
Poziome klamry podziałów nieregularnych
Jeśli chcesz, aby klamry zawsze były poziome, kliknij przycisk uruchamiania okna dialogowego w Notations > Lines, aby otworzyć Edit Lines, wybierz linię klamry podziału (tuplet bracket line) na liście Staff lines, kliknij Edit i w oknie dialogowym Edit Line włącz opcję Horizontal (Poziomo). Należy jednak pamiętać, że wymuszenie poziomego ustawienia klamer podziałów spowoduje wyłączenie niektórych ich „magnetycznych” zachowań.
Podziały nieregularne nad kreskami taktowymi
Chociaż Sibelius nie może automatycznie notować podziałów nad kreskami taktowymi, efekt ten można łatwo osiągnąć w następujący sposób:

- Utwórz nieregularny takt o długości dwukrotnie większej niż bieżące metrum: wybierz Home > Bars > Other (skrót Alt+B lub Option+B).
- Napisz nuty dla dwóch taktów, które zawierają podział przechodzący przez kreski taktowe.
- Dodaj odpowiednią kreskę taktową – w powyższym przykładzie wybierz Normal z Notations > Common > Barline i kliknij w odpowiednim miejscu, a następnie dostosuj jej położenie względem następującej nuty za pomocą parametru X w panelu General Inspektora.
- Jeśli używasz numerów taktów, powinieneś również utworzyć zmianę numeru taktu w następnym takcie, aby zrekompensować brak „prawdziwego” taktu; wybierz Text > Numbering > Bar Number Change.
Wygląd podziału nieregularnego
Wygląd podziałów i klamer można zmienić za pomocą opcji Edit Text Styles i Edit Lines. W przypadku zmiany czcionki numerów podziałów zwykle używa się czcionki szeryfowej ze średnią kursywą.
Opcje Engraving Rules
Szereg opcji dotyczących wyglądu i pozycjonowania podziałów znajduje się na stronie Tuplets w sekcji Appearance > House Style > Engraving Rules:
- Opcje w grupie Position on Notes pozwalają na wybór pomiędzy analizą wszystkich nut w podziale w celu określenia, czy n-tola powinna znajdować się powyżej lub poniżej nut (Position tuplets as if all notes were beamed together, domyślnie) lub powinna znajdować się powyżej lub poniżej w oparciu o kierunek laski pierwszej nuty (Position tuplets relative to first note), w którym to przypadku można również określić, na którym końcu nuty podziału powinna znajdować się zarówno z klamrą, jak i bez niego. Zdecydowanie zaleca się jednak korzystanie z opcji domyślnej.
- Always above on vocal staves (Zawsze powyżej na pięcioliniach wokalnych) jest domyślnie włączona i umieszcza klamry i numery podziałów powyżej pięciolinii, aby zapewnić, że nie będą one kolidować z tekstem poniżej pięciolinii.
- Rotate single digits (Obróć pojedyncze cyfry) kontroluje, czy jednocyfrowe numery podziałów (np. triole) powinny być rysowane pod tym samym kątem co klamra; pojedyncze cyfry mogą wyglądać lepiej narysowane pionowo, więc ta opcja jest domyślnie wyłączona. Tekst podziału składający się z wielu cyfr (np. 12 lub 3:2) musi być rysowany pod tym samym kątem co klamra, aby się z nim wyrównać, i ta opcja nie ma na niego wpływu.
- Hide bracket when notes joined by secondary beam (Ukryj klamry, gdy nuty są połączone drugą belką) wpływa na podziały ustawione na używanie automatycznych klamer. Po włączeniu tej opcji, gdy podział używa automatycznej klamry, program Sibelius ukryje klamrę, gdy:
- cały podział jest połączony belką;
- ostatnia nuta przed początkiem podziału musi być ósemką lub pierwsza nuta podziału musi mieć ustawioną opcję Start secondary beam za pomocą klawiatury numerycznej (Keypad);
- pierwsza nuta po podziale musi być ósemką lub musi mieć ustawioną opcję Start secondary beam;
- wszystkie nuty w podziale muszą mieć taką samą lub krótszą wartość niż pierwsza i ostatnia nuta podziału, a żadna z nich nie może mieć ustawionej opcji Start secondary beam.
- Vertical Distance from Notes (Pionowa odległość od nut kontroluje) domyślną odległość podziałów od nut.
- Opcje Horizontal Distance from Notes (Pozioma odległość od nut) pozwalają określić domyślną pozycję lewego i prawego końca klamry podziału.

Na powyższym obrazku n pól od główki pierwszej nuty (n spaces from head of first note) i n spacji od główki ostatniej nuty (n spaces from head of last note) są ustawione na 0,5 pola w celach ilustracyjnych; domyślnie oba te ustawienia są ustawione na 0 spacji, ponieważ konwencjonalne jest wyrównywanie nawiasów tupletowych z krawędzią główki nuty. Wartości n pól od laski pierwszej nuty (n spaces from stem of first note) i n pól od laski ostatniej nuty (n spaces from stem of last note) są domyślnie ustawione na 0,5 spacji (ta sama wartość, co pokazana powyżej), aby uniknąć sytuacji, w której haczyk klamry podziału na końcu laski będzie nachodził na laskę nuty.
Nowa kontrolka n pól od pierwszej nuty po podziale (n spaces from first note after tuplet) pozwala określić, jak daleko od następnej nuty po podziale powinna kończyć się klamra podziału, gdy używana jest opcja Extend to first note after tuplet (Rozszerz do pierwszej nuty po podziale) po podziale.
Chcesz wiedzieć więcej? zapraszamy do zakupu polskiego podręcznika dla programu Sibelius- kliknij tutaj.

Jeśli kupisz program Sibelius lub uaktualnienie dla programu Sibelius, to polski podręcznik dla programu Sibelius otrzymasz za darmo! Program Sibelius oraz polski podręcznik można kupić w naszym sklepie internetowym www.audiofactory.pl